МАҚАЛАЛАР
Kurmanalina, S., Samambayeva, A., Akhtayeva, N. et al. Awareness of Autism Spectrum Disorder Among Population of Kazakhstan. J Autism Dev Disord (2024). https://doi.org/10.1007/s10803-024-06350-1
Kosherbayeva L, Kozhageldiyeva L, Pena-Boquete Y, Samambayeva A, Seredenko M. Effects of autism spectrum disorder on parents labour market: Productivity loss and policy evaluation in Kazakhstan. Autism. 2024 Sep 4:13623613241273042. doi: 10.1177/13623613241273042.
Akhtayeva N, Kosherbayeva L, Imamatdinova A, Šmigelskas K. Wellbeing of parents raising children with autism spectrum disorder and the role of psychologists. Archives of Medical Science. 2024. doi:10.5114/aoms/190772.
Кошербаева Ляззат, Самамбаева Айжан, Сабырділда Жанар, Кожагельдиева Лаура (2023) Роль искусственного интеллекта для лечения детей с расстройством аутистического спектра: международный опыт. Клиническая медицина и фармакология (39-47) https:// DOI 10.53511/PHARMKAZ.2023.32.31.007
Lyazzat Kosherbayeva, Kamshat Tolganbaeva, Sandugash Kurmanalina, Laura Kozhageldiyeva (2023) Psychological support for parents raising children with autism spectrum disorders. SCIENCE & HEALTHCARE (214-222) https:// DOI 10.34689/SH.2023.25.3.028
Lyazzat Kosherbayeva, Sandugash Kurmanalina, Nazgul Akhtaeva, Aizhan Samambayeva, Kuanysh Altynbekov (2023) Understanding autism spectrum disorders among the population of Kazakhstan. SCIENCE & HEALTHCARE (133-139) https:// DOI 10.34689/SH.2023.25.4.016
https://newjournal.ssmu.kz/upload/iblock/a81/6qvro0ejzg6qy3s89yopw3n5cga251cg/133_139_4_25_2023.pdf
L. Kosherbayeva, L. Kozhageldiyeva, A. Kaukenova, A. Samambayeva (2023) Situational analysis of intersectoral care for children with Autism spectrum disorder. Pedagogy and Psychology, Volume 57 (2023): Issue 4 (December 2023) p. 98-104 DOI 10.51889/2960-1649.2023.15.4.003
https://journal-pedpsy.kaznpu.kz/index.php/ped/article/view/1365
Laura Kozhageldiyeva, Lyazzat Kosherbayeva, Zhanara Sabyrdilda, Assem Kaukenova, Sandugash Kurmanalina (2023) Perceptions regarding autism spectrum disorders among population of Kazakhstan. JOURNAL OF CLINICAL MEDICINE OF KAZAKHSTAN (41-47)
https://doi.org/10.23950/jcmk/14264
M. Suleimen, L. Kozhageldiyeva, N. Akhtayeva, L. Kosherbayeva (2024) The role and used tools of psychological-medical-pedagogical consultations in work with autism spectrum disorder children. AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY JOURNAL of Educational Sciences No1 (78) https://doi.org/10.26577/JES2024780104
https://bulletin-pedagogic-sc.kaznu.kz/index.php/1-ped/issue/view/50/1
Kosherbayeva, Lyazzat & Kozhageldieva, Laura & Kurmanalina, Sandugash & Šmigelskas, Kastytis. (2024). Analysis of the effectiveness of the advanced training program «Rehabilitation of children with autism spectrum disorder». Journal of Health Development. 55. 80-84. 10.32921/2225-9929-2024-1-55-80-84.
https://jhdkz.org/index.php/jhd/article/view/683/182
Kosherbayeva, . L. ., Ismagulova, S., Kozhageldiyeva, L., Akhtayeva, N., & Pena-Boquete , Y. (2024). Issues of teachers’ preparedness to support learners with Autism Spectrum Disorder in schools of Kazakhstan. Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Pedagogy. Psychology. Sociology Series., 146(1), 71–83.
https://jhdkz.org/index.php/jhd/article/view/683/182
Sandugash Kurmanalina, Aizhan Samambayeva, Nazgul Akhtayeva, Laura Kozhageldiyeva, Lyazzat Kosherbayeva (2024) Awareness of Autism Spectrum Disorder Among Population of Kazakhstan. Journal of Autism and Developmental Disorders
https://doi.org/10.1007/s10803-024-06350-1
Lyazzat Kosherbayeva, Kuanysh Altynbekov, Laila Imangalieva, Nazgul Akhtayeva, Laura Kozhageldiyeva, Sandugash Kurmanalina, Aziza Imamatdinova (2024) PRIMARY CARE PSYCHOLOGISTS’ KNOWLEDGE OF AUTISM SPECTRUM DISORDERS. Science and Healthcare. 2024;26(3):10-20. https://doi.org/10.34689/SH.2024.26.3.010.
https://drive.google.com/file/d/1QlknUWQRgTnP_fhwaI1X_vGMfzmh3KKz/view?usp=share_link
Каукенова Ә., ŠMIGELSKAS K., Ismagulova S., Butabayeva L., Kozhageldiyeva L. ACCOMPANYING A STUDENT WITH AUTISM SPECTRUM DISORDER IN SCHOOLS IN KAZAKHSTAN: THE ROLE OF A TEACHER ASSISTANT // Pedagogy and Psychology. – 2024. – № 3(60). – С.13–22: DOI: 10.51889/2960-1649.2024.60.3.002
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҚТАР
БАЛАЛАРДАҒЫ АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫН АЛҒАШҚЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ-САНИТАРЛЫҚ КӨМЕК ДЕҢГЕЙІНДЕ ЕРТЕ ДИАГНОСТИКАЛАУ Соңғы жылдары бүкіл әлемде аутизм спектрінің бұзылыстарының (AСБ) өсуі байқалуда. АСБ туралы түсіну және осы саладағы соңғы жетістіктер туралы хабардар болу баланың жағдайын уақтылы талдауға және АСБ бар балалардың ата-аналары мен қамқоршыларына жан жақты қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Осы әдістемелік нұсқаулықтарда медициналық-санитарлық алғашқы көмек деңгейінде балалардағы АСБ таралуы және ерте диагностикасы мәселелері қаралды, АСБ жіктемесіндегі соңғы өзгерістер туралы ақпарат, сондай-ақ АСБ бар балалардың қамқоршыларын қолдаудың кейбір аспектілері ұсынылды. Ұсынылған әдістемелік нұсқаулықтар AСБ-мен байланысты барлық «араласуларды» қамтуды талап етпейді. Әдістемелік ұсынымдар медицина мамандарына, сондай-ақ басқа да мүдделі тараптарға арналған Жүктеу
АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫ БАР БАЛАЛАРМЕН САЛАУАТТЫ СЫНЫПТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ Әдістемелік нұсқаулықта аутизм спектрінің бұзылыстарының (АСБ) себептері, ерте диагностиканың кейбір аспектілері және оның әлемдік ауқымда таралуы көрсетілген. Сондай-ақ, АСБ бар балалар оқитын салауатты сыныпты қалыптастыру аспектілері де қамтылған. Бұл әдістемелік ұсыныс білім беру саласындағы педагогтарға, ұйымдастырушыларға, докторанттарға, магистранттар мен жоғары оқу орындарының студенттеріне, сондай-ақ басқа да мүдделі тараптарға арналған. Жүктеу
ЕРЕКШЕ БІЛІМ БЕРУ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ БАР, ОНЫҢ ІШІНДЕ АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛУЫ БАР БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН ЖЕКЕ ТҮЗЕТУ-БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫН ӘЗІРЛЕУ Оқу-әдістемелік нұсқаулықтарда аутисттік мінез-құлықты зерттеу әдістемесінің заманауи мәселелері, аутизм спектрінің бұзылуы (АСБ) бар балалардың дағдыларын дамыту үшін жекелендірілген бағдарламаларды әзірлеу әдістері мен әдістері сипатталған, АСБ бар баланы тәрбиелеу мен оқытуда серіктес ретінде отбасының рөлі мәселелері қозғалған. Ұсыныстар психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың, психологиялық-педагогикалық консультациялар кабинеттерінің, арнайы педагогтардың қызметкерлеріне арналған, сонымен қатар АСБ бар балалардың ата-аналарына пайдалы болады. Жүктеу
АУТИЗМ СПЕКТРІ БҰЗЫЛЫСТАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ Мақсаты – аутизм спектрінің бұзылыстары (АСБ) бар балалардың ата-аналары мен қамқоршыларына АСБ-ның негізгі аспектілерін түсініп қана қоймай, сонымен қатар балаңызды жақсы түсінуге және қолдауға көмектесетін практикалық құралдар, кеңестер мен стратегияларды ұсыну. Біз сіздің ата-ана немесе қамқоршы ретіндегі рөліңіз балаңыздың дамуы мен әл-ауқатының негізгі факторы деп санаймыз және біз сізге осы жауапты тапсырманы ең жақсы жолмен шешу үшін қажет нәрсенің бәрін бергіміз келеді. Жүктеу
АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛУЛАРЫ БАР БАЛАЛАРДЫ КӘСІБИ БАҒДАРЛАУ МЕН ӘЛЕУМЕТТЕНУДЕ ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың басым бағыттарының бірі, бүкіл әлемдік кеңістіктегідей – тең сапалы және қолжетімді білім беруді қамтамасыз ету бойынша орнықты дамудың 4-ші мақсатына қол жеткізу және барлық адамдар үшін өмір бойы білім алу мүмкіндігін ынталандыру болып табылады. Сапалы білімге тең қолжетімділікті қамтамасыз ету жөніндегі міндеттер елдің негізгі бағдарламалық құжаттарына қосылды, заңнамалық актілер мен нормативтік құжаттарға қажетті өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Осыған байланысты оқушының жеке тұлғасы бірінші орында болады, себебі оның әлеуметтенуінің табыстылығы, оның өміріне қанағаттануы білім алушының жеке мүмкіндіктерін, қабілеттері мен ерекше қажеттіліктерін ескеретін сапалы біліммен байланысты. Қазіргі уақытта мұғалімдер заманауи әлемнің жетістіктері мен сын тегеуріндеріне объективті қарап, жаңа білім беру парадигмасын құруы керек. Мектеп ортасы барлық балаларға, соның ішінде мінез-құлық және ерекше қиындықтары бар адамдарға сапалы білім алуға мүмкіндік беруі керек. Бұл ұсынымдар аутистік спектр бұзылыстары бар білім алушыларға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсетуді ұйымдастыру, кәсіби бағдарлау және әлеуметтендіру, мектеп қоғамдастығында инклюзивті мәдениетті дамыту мақсатында мектеп әкімшілігі мен педагогтеріне әдістемелік қолдау көрсетуге бағытталған. Жүктеу
АУТИЗМ СПЕКТРІ БҰЗЫЛҒАН БАЛАЛАРҒА КҮТІМ ЖАСАЙТЫН АДАМДАРДЫҢ ПСИХИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҒЫ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ Әдістемелік құралда аутизм спектрі бұзылған баланың (AСБ) даму ерекшеліктерін қабылдау жағдайындағы ата-аналардың психологиялық бейімделуіне, сондай-ақ клиенттердің осы санатын психологиялық қолдау әдістеріне талдау жасалады. Нұсқаулықта ұсынылған материал психологтарға, әлеуметтік қызметкерлерге, педагог-психологтарға, психотерапевттерге, неврапатологтарға, АСБ бар балалардың ата-аналарына консультациялық-түзету және профилактикалық көмек көрсету және олардың отбасының өзгерген өмір сүру жағдайларына әлеуметтік-психологиялық бейімделуінің сындарлы тәсілдерін қалыптастыру мәселелерінде маманданған патронаждық медбикелерге пайдалы болуы мүмкін. Жүктеу
АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛУЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ОТБАСЫЛАРЫМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС Аутизм спектрінің бұзылуы (АСБ) бар балалардың отбасыларына тиімді әлеуметтік көмек көрсету әртүрлі ведомстволар мен ұйымдардың үйлестірілген жұмысын талап етеді. Осы әдістемелік нұсқаулықтарда АСБ бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларды сүйемелдеу бойынша жұмыс тәжірибесі жинақталған. Олар алғашқы медициналық-әлеуметтік көмек деңгейінде көмек көрсететін әлеуметтік қызметкерлерге арналған, сонымен қатар АСБ бар балалардың ата-аналарына пайдалы болады. Ұсыныстарға қол жетімді ресурстар туралы хабардарлықты қалыптастыруға, бейімделу мен интеграция мәселелерін шешуге ықпал етуге, сондай-ақ АСБ бар баланы тәрбиелеу мен дамыту процесінде отбасын қолдауға бағытталған әдістер мен тәжірибелер кіреді. Бұл нұсқаулықтар АСБ бар балалардың толыққанды өмір сүруін және олардың қоғамға сәтті интеграциялануын қамтамасыз етуге ұмтылатын мамандар мен ата-аналар үшін маңызды құрал болып табылады. Жүктеу
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТЕРДЕ ЕРЕКШЕ БІЛІМ БЕРУГЕ ҚАЖЕТТІЛІГІ БАР БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ОРТАСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ Ерекше білім беруге қажеттіліктері (ЕБҚ) бар балаларға білім беру олардың табысты әлеуметтенуі және өз қабілеттерін жүзеге асыруда маңызды болып табылады. Мемлекет пен қоғамның басты міндеті олардың әлеуметтік оңалтуы мен бейімделуін қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасау және қолдау көрсету болып табылады. Теңдік пен ынтымақтастық қағидаттарына негізделген инклюзивті білім беру балалардың жеке ерекшеліктерін білім беру процесін байыту мүмкіндігі ретінде қарастырады. Әдістемелік ұсыныстарда аутизм спектрі бұзылған балалардың психофизиологиялық ерекшеліктерінің сипаттамасы, сондай-ақ инклюзивті білім беру ортасын құру бойынша педагогтерге арналған практикалық кеңестер берілген. Жүктеу
АУТИЗМ БАР АДАМДАРДЫҢ КӘСІБИ ҚОҒАМДАСТЫҚҚА ЖӘНЕ ЕҢБЕК НАРЫҒЫНА ТАБЫСТЫ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ИНТЕГРАЦИЯСЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҮШІН ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТ СТРАТЕГИЯЛАРЫН ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ ІСКЕ АСЫРУ. ӘЛЕУМЕТТІК ИНТЕГРАЦИЯ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ӨМІР Бұл еңбекте қолдау ортасын құру, жұмыс орындарын бейімдеу, персоналды оқыту және аутизмі бар адамдарға еңбек нарығында тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету және кәсіби ортада табысты бейімделу мақсатында кәсіптік даярлау бағдарламаларын әзірлеу бойынша ұсыныстар берілген. Әлеуметтік қызмет, психология, білім беру және денсаулық сақтау саласындағы мамандарға, сондай-ақ аутизммен бар адамдарды қоғамға және еңбек нарығына біріктіруге арналған ұйымдардың басшыларына ұсынылады. Бұл сондай-ақ аутизмі бар балалар мен ересектердің ата-аналары мен қамқоршыларына, сондай-ақ аутизмі бар адамдардың әлеуметтік интеграциясы мен тәуелсіз өмірін жақсартқысы келетіндерге пайдалы болуы мүмкін. Жүктеу
КЕДЕРГІСІЗ ӨМІР СҮРУ: МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ АДАМДАРДЫҢ ӨМІР СҮРУ ЖАҒДАЙЛАРЫН ЖАҚСАРТУҒА АРНАЛҒАН ҰСЫНЫСТАР Бұл әдістемелік ұсынымдар отбасыларға, медициналық және әлеуметтік қызметкерлерге, педагогтарға, резидент дәрігерлерге, денсаулық сақтау менеджерлеріне, сондай-ақ «Қоғамдық денсаулық сақтау» білім беру бағдарламалары бойынша оқитын студенттер мен магистранттарға және «Денсаулық сақтаудағы менеджмент» бағдарламасы бойынша оқитын магистранттарға практикалық кеңестер береді. Олардың мақсаты-жан-жақты қолдау және пәнаралық ынтымақтастық арқылы мүгедектердің өмір сүру жағдайларын жақсарту. Ұсыныстарға қолайлы орта құру, медициналық көмек көрсету, әлеуметтік интеграция және психологиялық қолдау бойынша кеңестер кіреді. Жүктеу
АУТИЗМ СПЕКТРІ БҰЗЫЛЫСТАРЫ БАР БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН ЖЕКЕ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫН (IEP) ӘЗІРЛЕУДЕГІ ТОПТЫҚ ТӘСІЛ әдістемелік ұсыныстары олардың дағдыларын, соның ішінде әлеуметтік, коммуникативтік, еңбек, бейімделу, когнитивтік және моторлық дағдыларды жан-жақты дамытуға бағытталған. IEP-бұл әр оқушының ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыратын жеке мақсаттар мен міндеттерді тіркеудің және қадағалаудың негізгі құралы. IEP құру қажетті білім беру қолдауын қамтамасыз ету арқылы баланың мүдделерін қорғауға ықпал етеді. Бұл нұсқаулар ата-аналар мен тәрбиешілерге IEP-тің негізгі компоненттерін, оны әзірлеу процесін және баланың академиялық және жеке өсуіне ықпал ететін жоспар құрудағы ынтымақтастықтың маңыздылығын түсінуге көмектеседі. Жүктеу
МОНОГРАФИЯ